IHGO-Workshop "KINDEREN EN INTERNET"

CRK-dag, Utrecht, 19 juni 1999, Hans Roest

(er zijn i.v.m. de actualiteit van de informatie enige 'updates' aangebracht)

Internet

Het Internet is een wereldwijd samenstel van tienduizenden computernetwerken, zonder centrale controle of eigenaar. Een onbegrensde informatiebron en tegelijk ook communicatiemedium.
Belangrijke onderdelen zijn World Wide Web (de web-pagina's), email (electronisch berichtenverkeer), Usenet-nieuwsgroepen (ingezonden brieven), IRC (chat-rooms/babbelboxen), File transfer protocol, telnet etc.

Maar is internet iets wat heel ver weg gebeurt, waar onze kinderen niets mee te maken hebben ? Of is het een ontwikkeling die echt een onderdeel van onze samenleving aan het worden is. Een communicatiecircuit met onbegrensde mogelijkheden dat ook het onderwijssysteem van onze kinderen sterk zal beïnvloeden.
Een medium met ook een grote schaduwzijde, waarbij zelfregulering en een omvangrijk europees actieplan voor een veiliger gebruik nog niet echt werken.

Het Vaticaan draagt intensief aan de ontwikkeling op internet bij en de Kerk ziet het als haar taak haar boodschap in die nieuwe communicatieruimte zichtbaar maken om de jongeren die op zoek zijn ook daar de weg te wijzen.
Vandaag gaat het echter niet over de Kerk maar over onze kinderen. Hoe we als ouders onze kinderen kunnen helpen zo goed mogelijk met die wereldwijde ontwikkeling om te gaan. De ontwikkeling gaat zo snel dat we ons zelf goed moeten oriënteren om gevaarlijke of vervelende situaties te voorkomen.

Internet en kinderen

Mijn eerste gedachte bij het thema 'Kinderen en Internet' was dat kinderen absoluut niet op internet thuishoren en veel beter buiten kunnen spelen. Ze kunnen beter met elkaar optrekken, stoeien, varen, zingen, muziek maken, sporten, hutten bouwen, spelletjes doen, skaten, lezen, noem maar op. Ze zullen nog lang genoeg aan dat communicatiecircuit mee kunnen (en moeten) doen. Opvoeding tot sociale medemensen doen we niet achter de computer, integendeel. Je krijgt vaak alleen maar ruzie.
Laat ze maar zolang mogelijk zonder internet opgroeien ! Ik dacht, serieus, die workshop is gauw afgelopen!

Aan de andere kant gaat die wereldwijde, maatschappelijke ontwikkeling steeds verder. Hoe kunnen we kinderen opvoeden voor deze digitale cultuur waarbij de horizon steeds verder weg komt te liggen. Waarin ze zelf vaak sneller meegroeien dan wijzelf...... Het wordt niet voor niets soms de 'apestaartgeneratie' genoemd.

Zodra kinderen op de middelbare school komen is het al gewenst dat ze al een aantal basis vaardigheden m.b.t. het gebruik van computers ontwikkeld hebben. Op de middelbare school moeten ze vele spreekbeurten en presentaties maken. Bij de hogere beroepsopleidingen en universiteiten is een zeer goede vaardigheid met computerprogramma's en internet een 'must'.

Tekstverwerkers doen spelenderwijze hun intreden. Mijn oudste zoon (15) en dochter (bijna 13) maken op de middelbare school prachtige werkstukken en spreekbeurten m.b.v. informatie en foto's van internet.

In de derde klas gymnasium van mijn zoon heeft ca 90 % thuis al de beschikking over internet en e-mail. Een soort klassenetwerk ontstaat. Klasgenoten 'mailen' elkaar woordenlijsten, hoofdstukken van werkstukken en 'chatten' over gezamenlijke opdrachten. Bij sommige leraren mogen ze opdrachten per e-mail inleveren. Tips worden electronisch doorgegeven en vele scholieren weten vaak beter de plaatsen met boekbesprekingen te vinden dan menig leraar. Af en toe moet ik weg achter de computer omdat de klas d.m.v. 'chatten' met elkaar overlegt. De telefoonaansluiting is bij mij gelukkig vervangen door een kabelaansluiting.

Volgens mij past dit allemaal perfect in de nieuwe 'tweede fase' op school (het studiehuis) en er onstaat een prima aansluiting met de latere vervolgopleidingen.
Ik laat hier verder de nieuwe mogelijkheden van computerondersteund onderwijs (ICT) onbesproken.

Op de universiteiten zie je ook een ontwikkeling in de onderwijs methodiek. De studenten wordt geleerd om creatief om te gaan met kennis. Naar verwachting gaan de opleidingen steeds meer gedragen worden door digitale informatie. Over een (paar) jaar krijgen de eerstejaarsstudenten in Delft waarschijnlijk een laptop computer om hun aantekeningen en opdrachten mee te maken.

Er is ook heel veel goede kerkelijke informatie voor katholieke jongeren op internet te vinden. Dit kan helpen de katholieke identiteit van de scholen te steunen. Omega, WKJ, Jongeren BANA, Teenertime Beverwijk, jongerengebedsgroepen etc. Mijn oudste zoon maakte ook een paar internet sites o.a. voor 'Vrouwe van alle Volkeren'. Onze kinderen kunnen zo ook meewerken aan een katholieken netwerk

De andere kant....risico's

Er is ook heel duidelijk een andere kant: computers en internet dragen zeker bij tot verdere individualisering en kunnen in extreme gevallen zelfs leiden tot een maatschappelijk isolement.

Computers en internet hebben iets heel facinerends en verslavends. Dat risico wordt volgens de Telegraaf ook op de scholen zo beleefd. Je kan er zo in opgaan en zo veel tijd aan besteden dat het gewone sociale leven geleidelijk ondermijnd wordt en de schoolprestaties beïnvloed worden. Een nieuw sociaal probleem, internet verslaving, lijkt te zijn ontstaan.

Hoge kosten kunnen door internet veroorzaakt worden: soms resulteert bijv. 'chatten' in uitzonderlijk hoge telefoonrekeningen. Niet allen hebben de mogelijkheid een abonnement via de kabel te nemen. Dan ben je voor ca 60.- per maand klaar. De vele advertenties voor 'gratis internet' betekenen dat er straks vele gezinnen met torenhoge telefoonrekeningen zitten opgescheept.

Er zijn heel veel slechte 'sites', absoluut ongeschikt voor kinderen.
Bijv. veel pornografisch materiaal maar ook andere 'sites' waar je je kinderen niet graag mee confronteert. Als je de namen van veel chatboxen of nieuwsgroepen ziet wordt je al niet goed. Soms worden surfers ongewild naar die slechte 'sites' toegeleid.

Illegale software en muziek: kinderen halen vaak muziek (z.g. mp3-files) van internet; soms maken ze er zelfs een CD van. Soms worden CD-Roms gecopieerd of op de harde schijf geplaatst. Ook op scholen ontstaan zo illegale circuits. Software wordt van internet gehaald en er is altijd wel ergens een crack te vinden waardoor de illegale versie ook wel werkt....

Daadwerkelijk gevaarlijke situaties: het kan voorkomen dat mensen zich voor iemand anders uitgeven en zo met kinderen in contact komen. Alhoewel dit maar heel weinig voorkomt kan het wel echt gevaarlijk zijn. Het meldpunt kinderpornografie waarschuwde recent hiervoor. Pedofielen doen zich op het net soms voor als kinderen en proberen een afspraakje in de echte wereld te maken. Zowel de NRC als de Volkskrant berichtten erover

Hackers en nachtmerrie's: 'echt vervelende en nare' ontmoetingen behoren ook op internet tot de mogelijkheden; allerlei figuren lopen daar immers rond, die ook gemeen of kwetsend kunnen zijn. Het risico is groter naar mate je in contact treedt met onbekenden en naarmate er persoonlijke informatie gegeven wordt waar anderen misbruik van kunnen maken. Die persoonlijke informatie kan ook wel eens onvrijwillig gegeven worden.....
In mij eigen kennissen kring heb ik al 'n extreem voorbeeld gehoord. De dochter van een kennis wilde nogal graag 'chatten' met het programma ICQ. Toen ze op een gegeven moment een toegemaild 'attached' document opende nam een 'hacker' de controle over haar computer over. Hij kon documenten lezen die elders op de computer stonden en kon daaruit citeren in gesprekken. Hij verbood haar om online te gaan en als zij dat wel deed liet hij haar CD-Rom 'drive' heen en weer gaan. Uiteidelijk liet hij de computer 'crashen' en kreeg het bewuste meisje nachtmerrie's over wat er gebeurd was.
Het gebruik van ICQ is beveiligingstechnisch al riskant, chatten met onbekenden is al een groot risico en het openen van een toegestuurd programma is al helemaal riskant en vragen om moeilijkheden.

Creditcards: het gebruiken van een creditcard brengt ook nog zekere risico's met zich mee. Zeker kinderen hebben de kans dat er misbruik wordt gemaakt.

Computer inbraak door kwaadwilligen is een risico (zie boven; bijv. via icq en toegestuurde programma's). Het is belangrijk goede passwords te gebruiken en op de beveiliging te letten.
Het is ook mogelijk via internet virussen over te halen. We hebben bijv Melissa gehad, Chernobyl en 'Back Orifice' Een eenvoudige nieuwjaarswens kan al een 'worm' zijn. Nu is de 'worm' explore.zip actief.

Als de computer het op een belangrijk moment niet doet (als je er echt op rekent) kan dat veel computer 'stðýðýðýðý Het zal niet de eerste keer zijn dat een computerscherm geslagen wordt of erger.... Ik las recent dat dat zelfs tot in de Tweede Kamer voorkomt.
Die 'stress' lijkt een serieus bijverschijnsel van onze obsessie voor computertechnologie.

Als je te lang achter een computer zit kunnen er allerlei gezondheidsproblemen ontstaan.
Een slechte houding kan rugklachten veroorzaken; door veelvuldig dezelfde bewegingen te maken kan een z.g muisarm optreden en door veel werk op beeldschermen kunnen ook de ogen aangetast worden.

Als je een berichtje stuurt naar een nieuwsgroep kan het gevolg zijn dat je heel veel ongewenste reclame in je electronische brievenbus krijgt. (spam)

Veilig internet

Heel belangrijk is het goed te leren omgaan met internet. Voor ouders is het dus belangrijk goed de weg te weten om te kunnen opvoeden tot een goed gebruik van internet. In een recent artikel worden principes als het filteren en het begeleidend confronteren beschreven. Filteren is het afschermen van een stuk digitale omgeving waar ze later toch waarschijnlijk mee geconfronteerd worden.'Begeleidend confronteren' betekent het kinderen leren omgaan met internet, zoals het is.
Een internet provider in Nederland die bezig is met een schoon internet is SOLCON Dit is nog erg in ontwikkeling.

Een goede 'site' om wat te leren over veilig surfen is Surfsafe met de algemene tips, hier integraal overgenomen.

Surfsafe geeft ook speciale tips voor tieners
In nieuwsgroepen is het risico dat je te snel persoonlijke informatie neerzet. Die berichten kunnen nog jaren blijven staan en zijn bijv. al die tijd opvraagbaar; ook door bijv. (toekomstige) werkgevers.
In nieuwsgroepen is er daarnaast de grote kans dat je na het plaatsen van een bericht veel ongewenste reclame krijgt. Z.g 'spammers' die op zoek zijn naar e-mailadressen halen met bepaalde programma's automatisch de e-mail adressen uit nieuwsgroepen. Iedereen die een berichtje geplaatst heeft krijgt dan allemaal onzin reclame toegestuurd. (Je kan dit overigens voorkomen door in het (afzend-) email adres wat meegestuurd wordt bijv. het woord 'no-spam' toe te voegen.)
De tieners wordt geadviseerd in chatrooms niets te schrijven waarvan je niet wilt dat iedereen het leest.
In chatrooms lijkt het soms makkelijk om vriendschappen op te bouwen. Je ziet elkaar niet en dat maakt het makkelijker persoonlijke dingen te bespreken. Dat kan je het gevoel geven een persoonlijke vriendschap te hebben opgebouwd terwijl dat misschien niet echt waar is.
Er worden ook speciale tips aan ouders gegeven en er wordt geadviseerd de surftips en risico's met kinderen door te nemen.

Bij Jeugdwerknet Nederland staan ook heel wat tips voor een veilig gebruik van internet door kinderen. Een aantal belangrijke tips zijn integraal overgenomen:

Virussen en onderhoud computer

Virussen zitten bij e-mail vaak gekoppeld aan programma's of in 'Word'-documenten. Open geen programma's of 'Word'-documenten van onbekenden. Ook geen nieuwjaarswensen als bijv. happy99.exe. Dit was een zichzelf vermenigvuldigend programma.(worm)
Nu is het ExploreZip 'worm' virus actief. Het verschijnt als een e-mail. Er staat "I received your e-mail, and I shall reply ASAP," "Till then, take a look at the zipped docs." Het bericht moet weggegooid worden. Gebruikers die de meegestuurde 'file' aanklikken zullen het virus opstarten in hun computer.

Virussen komen ook soms voor in het circuit van illegale software.
Let goed op de berichten van de eigen internet 'provider'. Die heeft snel zicht op aanwezigheid van virussen.
Ga zelf geen kettingbrieven met ongecontroleerde virus waarschuwingen doorsturen. Zodra in een e-mail staat 'stuur dit aan zoveel mogelijk mensen door' kan de betreffende e-mail altijd direct in de digitale prullenbak.
Zorg altijd dat er een goede virusscanner op de computer aanwezig is. Attachments bij emails kunnen dan eerst gescand worden. Mcafee, Symantec, Esafe.
Vraag kinderen het te vertellen als de computer 'raar' reageert. Vaak is dat een signaal dat er een virus actief is of dat er onderhoud (van de harde schijf) gepleegd moet worden.(scandisk etc)
Lees ook de tips over beveiliging bijv. bij het NRC.

Onderhoud van computers, zoals plaatsen van wat extra geheugen en bijv.een CD-rom 'drive' wordt bij ons thuis uitgevoerd. Die vaardigheden worden spelenderwijs geleerd. Niet alleen het plakken van een fietsband, maar ook het installeren van wat extra geheugen of een nieuwe 'floppydrive' hoort m.i. bij de opvoeding.
Door die handigheid op te bouwen (ook met cursussen) kan je, als het nodig is, echt rekenen op je apparatuur en computerstress verminderen.

Ten slotte

Maar als er in het gezin wel echte problemen zijn... hoe corrigeer je dan ? Bijvoorbeeld als er echt veel te veel tijd besteed wordt aan 'de computer'. Harde afspraken moeten dan gemaakt worden. Soms moet gewoon de stekker eruit ! Full Stop !

Met software bepaalde 'sites' blokkeren is een mogelijkheid. Programma's als Netnanny en Surfwatch kunnen 'slechte sites' afschermen. Je kunt het thuis wel installeren, maar bedenk wel wat er dan gebeurt bij klasgenoten thuis, op scholen en bibliotheken ?
In de krant las ik dat kinderen in Heereveen vaak naar de bibliotheek gingen om daar systematisch pornografische 'sites' te bezoeken....
Misschien dat een 'schone' provider (met filter) zoals SOLCON toch in sommige situaties een aantal problemen kan vermijden.

Samengevat: Wij moeten kinderen helpen te leren omgaan met het fenomeen internet. Opvoeden tot een goed gebruik met eigen verantwoordelijkheid.
Het belangrijkste om te onthouden is dat kinderen (als ze al op internet komen) geen kwetsbare persoonlijke informatie geven. Mensen op het internet zijn niet altijd wie ze zeggen dat ze zijn.
In het gezin is oplettendheid gewenst voor signalen; er open over praten wat goed en niet goed is en 'redelijke afspraken' lijken de juiste aanpak.
en....kinderen moeten zich algemeen ontwikkelen, veel 'spelen' en vooral niet te vroeg beginnen met internet !

Enige links

Voor kinderen
Zinnig surfen op internet jongerenpagina Kerknet Vlaanderen met bijv onder 4 ogen
De digitale school, Het Internet College, Jan Arentsz school
Sesamstraat Klokhuis, Willem Wever, Technica 10
Links voor kinderen van Surf safe
Top 25 links voor kinderen
Surfkids
Kindertelefoon

Voor ouders
Vunzig internet vraagt om meer dan filters: Artikel over filteren en het begeleidend confronteren
Center for Online Addiction: Centrum voor internet verslaving met o.a. online Internet-verslaving tests voor de ouders van kinderen
Scholen vrezen internetverslaving, artikel in Telegraaf
Internetverslaving: brainspace meets cyberspace, Verslavings kliniek Achtergrondartikel Internetverslaving met links
Achtergrond Sociologie Internet
Ouders Online met o.a. surftips voor kinderen Internet Nieuws

Anti-Virusinformatie:
Crypsys Data Security, Forum Data Security, Virus informatie, Symantec

Discussie

Enige open vragen voor deze workshop zijn:
Welke plaats nemen de computer en internet in in ons eigen gezin anno 1999 ?
Hoe zien we eventuele positieve aspecten ?
Met name de ontwikkeling van vaardigheden, beschikbaarheid van informatie.

Hoe gaan we met negatieve aspecten om ? Individualisering, verslaving, tijdsbesteding
Hoe bepaal je de grenzen bij de kinderen en bij ons zelf ?
Hoe zorg je dat internet, de computer en de televisie het gezin niet domineren ?

Terug naar overzicht R.K.Kerk